Hạ tầng giao thông đang bước vào giai đoạn quyết định cho mục tiêu 2030 - 2045.Trong cuộc phỏng vấn với VOV, ông Lê Văn Đạt đưa ra những phân tích sắc sảo về yêu cầu chuyển đổi sang hạ tầng đa phương thức và vai trò của thể chế trong tạo đột phá mới. Một góc nhìn chiến lược cho thấy vì sao hạ tầng phải là “trụ cột” của mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam.

Trong cuộc phỏng vấn sâu do Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) thực hiện tại Tọa đàm “Hạ tầng giao thông sẽ bứt tốc thế nào trong 5 năm tới?”, ông Lê Văn Đạt - Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng) đã đưa ra một hệ thống luận điểm sắc sảo, toàn diện về vai trò của hạ tầng giao thông đối với mục tiêu phát triển đất nước giai đoạn 2026 - 2030 và tầm nhìn 2045. Những phân tích này không chỉ phản ánh góc nhìn khoa học - thực tiễn, mà còn chỉ rõ các nhiệm vụ chiến lược đang đặt lên vai ngành Xây dựng và toàn bộ hệ thống chính sách.

Ông Lê Văn Đạt khẳng định: muốn đạt được các mục tiêu quốc gia - trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào 2045 - thì hạ tầng, đặc biệt là kết cấu hạ tầng giao thông phải “đi trước một bước”. Ông chỉ ra rằng mỗi đồng đầu tư hạ tầng giao thông không chỉ kích cầu ngắn hạn mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa lớn sang xây dựng, vật liệu, logistics và tài chính; đồng thời nâng năng suất lao động, giảm chi phí toàn chuỗi, nhất là chi phí logistics vốn đang ở mức cao so với khu vực. Duy trì đầu tư hiệu quả khoảng 7% GDP/năm có thể giúp tăng trưởng kinh tế cao hơn 1-1,5 điểm phần trăm so với kịch bản thông thường.

Ông Lê Văn Đạt - Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng) người ngồi giữa tham gia phỏng vấn sâu do Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) thực hiện tại Tọa đàm “Hạ tầng giao thông sẽ bứt tốc thế nào trong 5 năm tới?”.

Trong nhiệm kỳ 2021-2025, Việt Nam đã tạo ra “bước ngoặt lịch sử”: Khai thác thêm khoảng 1.400 km cao tốc, nâng tổng chiều dài lên 2.476 km - gấp hơn 3 lần so với nhiệm kỳ trước; khối lượng vận tải tăng đột biến: 5,5 tỷ lượt hành khách và 3,1 tỷ tấn hàng hóa tính đến 2024; nhóm ngành Xây dựng - vận tải đóng góp tới 1,2 - 1,9 điểm phần trăm vào mức tăng trưởng GDP hàng năm; cơ chế đặc thù, tổ chức chỉ đạo dự án quy mô lớn thể hiện vai trò dẫn dắt của thể chế trong thúc đẩy hạ tầng. Những con số này chứng minh lựa chọn “đột phá hạ tầng” của nhiệm kỳ XIII là hoàn toàn đúng hướng. Dù hạ tầng không còn xuất hiện như một “đột phá độc lập”. Bước sang nhiệm kỳ XIV, tư duy mới của Đảng là chuyển từ “đầu tư nhiều” sang “thiết kế thể chế trước”, coi hạ tầng đa phương thức là thành phần cốt lõi của đột phá thể chế kinh tế. Việt Nam buộc phải giảm phụ thuộc vào vận tải đường bộ đang chiếm tới 70 - 80% sản lượng, chuyển sang mô hình đa phương thức nhằm tối ưu chi phí, tăng kết nối liên vùng, giảm phát thải và nâng cao độ chống chịu của chuỗi cung ứng.

Ông Lê Văn Đạt cũng phân tích ý nghĩa của việc đưa các dự án chiến lược như đường cao tốc, đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị vào nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2026-2030. Đây là khẳng định về mức độ ưu tiên, đồng thời giúp bảo đảm nguồn lực và khung pháp lý ổn định cho các dự án dài hạn. Cùng với đó, kinh tế tư nhân, chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ BIM, GIS, IoT, ITS trong toàn bộ vòng đời dự án, tích hợp yêu cầu ITS ngay từ khâu chuẩn bị đầu tư, thúc đẩy vật liệu xanh, kinh tế tuần hoàn và mục tiêu Net Zero sẽ trở thành các động lực mới nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông.

Việc đưa các dự án hạ tầng trọng điểm vào nhiệm vụ kinh tế - xã hội 5 năm là biểu hiện của ba thông điệp: Khẳng định ưu tiên chính trị - phát triển ở mức cao nhất; thiết lập mối quan hệ hạ tầng - năng lượng như hai nền tảng của mô hình tăng trưởng mới; buộc các bộ, ngành phải chuẩn bị đầu tư ngay từ đầu nhiệm kỳ để tránh chậm tiến độ.

Để vượt qua những thách thức: Nguy cơ quá tải sớm hoặc lạc hậu công nghệ; thiếu đồng bộ giữa các phương thức vận tải; khó thu hút vốn tư nhân đối với các dự án rủi ro cao; áp lực phát triển nhanh có thể ảnh hưởng mục tiêu môi trường nếu thiếu giám sát. Ông Đạt đã đưa ra giải pháp: Quản lý vòng đời công trình, ưu tiên hạ tầng đa phương thức, cơ chế PPP vượt trội và coi tiêu chí xanh - thích ứng BĐKH là bắt buộc.

Cuộc phỏng vấn của VOV với ông Lê Văn Đạt không chỉ cung cấp một bức tranh toàn cảnh về hiện trạng và định hướng hạ tầng giao thông Việt Nam, mà còn chỉ ra tư duy phát triển mới: phát triển hạ tầng theo hệ thống - theo chuỗi giá trị - dựa trên thể chế vượt trội. Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển 2026-2030, tiến gần mốc 2030 và hướng tới 2045, những quan điểm này là gợi ý quan trọng cho hoạch định chính sách, đồng thời là cơ sở để ngành giao thông - xây dựng chuyển sang một giai đoạn phát triển mang tính nền tảng, chiến lược và bền vững hơn. Ông Đạt nhấn mạnh: thách thức không còn là “xây cho kịp”, mà là vận hành hiệu quả, kết nối đồng bộ và phát triển bền vững. Điều này đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ về thể chế, tổ chức vận tải theo hệ thống và chiến lược phát triển hạ tầng phù hợp với mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam.

Đỗ Diễm - ACST